Koffie wordt geteeld in de tropische zone rond de evenaar, ook wel bekend als de Bean Belt, waar het klimaat optimaal is voor de groei van koffie. Echter, in Brazilië worden de gevolgen van klimaatverandering steeds zichtbaarder, en dat heeft invloed op de kwaliteit en kwantiteit van koffie die we in onze kopjes vinden. Maar hoe zit dat precies? Wij gingen op Originetrip naar Brazilië en zochten het voor je uit.
Table of Contents
1. Wat is koffie eigenlijk?
Koffie kent meer dan 100 verschillende soorten, elk met hun eigen variëteiten. Bij OR Coffee richten we ons op de soort die bekend staat om de beste aroma's: Coffea arabica, vaak gewoon arabica genoemd. Voor een diepgaand overzicht van deze soort kun je terecht op de volgende blog: 'Arabica koffie, wat is het juist?'. https://www.orcoffee.be/nl/blogs/blog/arabica-koffiebonen
2. Coffee-on-the-grow
De koffieboer speelt een cruciale rol op de oorspronkelijke teellocatie van de koffie, van het moment dat de plantjes ontkiemen tot de oogst van de vruchten. Koffieteelt is vergelijkbaar met fruitteelt: het vereist veel zorg en aandacht. Nadat de jonge koffieplantjes voldoende zijn gegroeid, worden ze in de volle grond geplant op de plantage. Ze groeien in rijen op heuveltoppen en -flanken, blootgesteld aan de zon of in de schaduw van andere struiken en bomen.
Het duurt 2 tot 3 jaar voordat de planten beginnen te produceren, en pas vanaf het vierde jaar bereiken ze hun maximale opbrengst. De koffieboer streeft er jaar na jaar naar om deze productie te behouden door middel van snoeien en, indien nodig, sproeien. Tijdens onze bezoeken aan drie verschillende koffieproducenten zagen we dat elk hun eigen aanpak hanteert in dit proces.
3. Van pluk tot proces
In dit gedeelte duiken we dieper in de verschillende fasen van het koffieproductieproces bij drie koffieproducenten die we hebben bezocht. We onderzoeken hoe de koffiebessen worden geoogst, verwerkt en gedroogd, en hoe elke producent unieke technieken en aanpakken hanteert om hun koffie van hoge kwaliteit te behouden.
Fazendas Dutra
Bij Fazendas Dutra groeien tussen de koffiestruiken tal van fruitbomen, zoals mango, papaya, avocado, bananen, soursop, caju, en citrusvruchten. Dit levert een rijke fruitoogst op, die in schril contrast staat met andere koffieplantages. De familie Dutra werkt volledig biologisch: ze bemesten hun 1,1 hectare koffieplantages uitsluitend met biologische en organische materialen. Ze moeten ook minstens 15%-20% van hun land als bos behouden.
De koffiestruiken staan voornamelijk in de volle zon, maar profiteren van de schaduw van andere bomen om de bessen langzaam te laten rijpen. Door de onvoorspelbaarheid van het klimaat in de afgelopen twee jaar rijpen de bessen echter ongelijkmatig, wat leidt tot een mengsel van groene, rijpe en overrijpe bessen aan dezelfde struik. Dit bemoeilijkt de oogst en verwerking.
Het plukseizoen is begonnen, maar het hoge aandeel onrijpe en overrijpe bessen vormt een uitdaging. De verwerking gebeurt op twee locaties. Eerst worden in de wetmill overrijpe bessen (“floaters” of te hard gedroogde bessen) van de groene en rijpe bessen gescheiden met behulp van water: de “floaters” drijven, terwijl de zwaardere bessen zinken. Daarna worden de bessen gedepulped (het vruchtvlees wordt verwijderd) en op de patio gedroogd. Op een andere locatie worden de bessen in dry mills gedroogd, waar warme lucht gecontroleerd wordt door een houtoven. De koffie wordt gedroogd tot een vochtpercentage van 10% tot 12% en daarna verpakt volgens de wensen van de trader of brander. Koffie die op de patio wordt gedroogd, vereist veel handwerk, waarbij medewerkers de koffie regelmatig omdraaien. Dit gebeurt bij het draaien van de zon en met een soort hark waarmee ze de koffie goed leggen en afhankelijk van de hoeveelheid zijn ze met meer of minder medewerkers. Afhankelijk van het proces worden de bessen ook anders verwerkt.
De verwerkingsmethoden omvatten:
- Natural: het drogen van de koffiebonen in de bes.
- Pulped Natural (honey proces): de koffie wordt na het ontpulpen gedroogd.
- Fully Washed: de koffie wordt na het ontpulpen gewassen en gedroogd.
De kwaliteit wordt gecontroleerd op screensize, vochtpercentage, en defects, en de koffie wordt gecupt om de kwaliteit te beoordelen. Een speciale machine scheidt floaters die toch nog doorkomen van de goede bonen door middel van schudden, de floaters wegen namelijk minder en worden hierdoor afgeleidt. Defecten worden verwijderd door een sensor gestuurde machine. Hierbij worden de bonen door kleine buisjes gejaagd met behulp van een sensor die de 'slechte' bonen (de machine kan ingesteld worden o.b.v. kleur, grote, etc.) eruit schiet via luchtdruk.
Fazenda Recanto
Bij Fazenda Recanto zien we een vergelijkbare aanpak, maar met enkele belangrijke verschillen. De plantage heeft een groter aantal bessen per struik door het gebruik van niet-biologische bemesting. Er zijn nauwelijks fruitbomen aanwezig, op een klein perceel na, wat typerend is voor dit gebied waar oorspronkelijk weinig bosgroei was. Dit is iets dat de familie op bewuste plekken over een 20-tal jaar heen hersteld heeft.
Net als bij Fazendas Dutra ondergaan de vers geplukte bessen een eerste selectie in de wetmill. Het verschil zit in de fermentatie: bij Recanto worden de bonen na het ontpulpen in een groot bassin geplaatst om te fermenteren voor x-aantal uur. Dit proces maakt de koffie warmer naarmate je dieper in de massa gaat. Na de fermentatie worden de bonen, afhankelijk van het lot, ofwel verder gedroogd in de dry mill of op de patio.
Ook hier wordt de kwaliteit zorgvuldig gecontroleerd: per lot worden screensize, wateractiviteit, en defecten bekeken, waarna defecten worden gescheiden en per graad van defect verwerkt, zodat ze deze nog kunnen verkopen of verwerken.
Coopervass
Coopervass is een coöperatie waar boeren hun oogst kunnen laten verwerken en verkopen. Veel boeren hebben niet de middelen om hun oogst zelf te verwerken, en vaak is hun opbrengst beperkt tot enkele balen per jaar. De coöperatie ondersteunt hen logistiek en fungeert als tussenpersoon tussen de boer en de trader/brander, met het oog op direct trade.
In hun grote warenhuis worden de koffiebonen gesorteerd op kwaliteit, gedroogd, en voorzien van een track-and-trace chip die de locatie van de koffie volgt. Hierdoor kan de boer (via Coopervass) alsook de aankoper zien waar de koffie zich juist bevindt. Boeren ontvangen een eerlijke prijs en kunnen ook een soort aandelen kopen en meedelen in de winst. De voorzitter van Coopervass, die ook een producer is, gebruikt overdekte patios en droogbedden op zijn plantage, wat beter is voor de koffiebonen.
4. De toekomst?
Het telen van koffie in Brazilië staat voor steeds grotere uitdagingen door de klimaatverandering. Boeren worden geconfronteerd met moeilijkere omstandigheden, en de vraag rijst of biologische teelt, die bijzonder gevoelig is voor de opwarming van de aarde, nog wel rendabel is. Het verschil tussen biologische en conventionele teelt wordt steeds groter, en de vraag is of biologische methoden nog economisch haalbaar zijn.
Daarnaast wordt het steeds moeilijker om gemotiveerd personeel te vinden en de kosten beheersbaar te houden. De sleutel tot de toekomst lijkt te liggen in innovatie en technologische vooruitgang. Nieuwe machines en technologieën kunnen helpen om koffieplantages met minder personeel efficiënt te laten draaien. Of deze oplossingen voldoende zullen zijn om de uitdagingen het hoofd te bieden, moet nog blijken. Desondanks blijven koffieboeren met veel passie en toewijding werken aan het overwinnen van deze obstakels.